MEU AVÓ ERA TINTO

MEU AVÓ ERA TINTO

 Do mesmo xeito que os boletos ou os níscalos medran nun estrano ambente de calor húmido, nas tabernas, ó caloriño dunhas achas de leña prendidas e o húmido arrecendo do viño, nacían á par rebeldes e costumistas, os primeiros acostuman queixarse con chuvia ou con sol, os segundos se rebelan contra si mesmos para dar por bo todo o que lle sucede, como si ainda tivésemos que pagar polo pecado orixinal…non nos saiu cara o carallo da mazá! Meu avó era dos primeiros, non era o que chamaban “rojo” nos tempos do dictador, meu abó ía un pouco máis aló…era “tinto”, quizás en varios termos do mesmo. Eso resultáballe especialmente problemático cando pasaba por diante do cuartelillo da Garda Civil; aí entráballe o desexo de cantar coa mesma irrefreabilidade que poida ter calquera de nos por respirar, éralle absolutamente vital. Poñíase en postura case que dereita, face mirando ó ar, brazo dereito levantado co puño hacia arriba, retorcía a boina ate deixala de lado como Che Guevara, cabicha no lado esquerdo dos beizos xa case apagada, botas e pantalón roidos e man esquerda no corazón; una vez acadada a postura escomenzaba unha canción misturando castelán e ghallegho: “Cara al sol con la camisa chea de mieeeeerda, que tú pusiste ghuarro ayeeeeeer”, case sen tempo de rematar saían os tres gardas do cuartelillo a buscalo para darlle unha palliza, que as veces recibía e outras dáballe tempo a escapar monte arriba e xa alí, onde Galiza se fai máis protectora, máis grande, máis ruda na súa orografía, máis espesa no seu verdor, onde semella medrar máis en col de acoller ós seus fillos máis perseguidos, era prácticamente ilocalizable. Soía pasar cando saía da taberna, despois dunha liorta ou despois de oir Radio Pirenaica.


Meu abó decíalle a meu pai que debaixo de Deus todos somos iguais, que ninguén era criado de ninguén, era estrano en el esa frase porque definíase a el mesmo como anticlerical e laico. Ate tal punto o levaba a cabo, que contábame meu pai, que unha vez un home díxolle:

- Joseiño, vaime buscar tabaco.

- Aih, eu non vou, que non son criado de ninguén.

- Mira que llo digho ó teu pai.

- Aih, díghallo se quere, de paso coméntelle que debaixo de Deus todos somos ighuales.(ha, ha, ha).

Non había problema. Estaba ben ensinado meu pai nese aspecto. Recordo un día que iamos no autobús e sentámonos os dous xuntos. Logo da primeira parada entraron dous gardas civís e como non había sitio foron xunta nos, posiblemente os da roupa máis raída de todo o bus e ordenáronos que nos levantáramos para sentarse eles. Meu pai levantouse como un resorte e meu abó colléndoo do hombro sentouno de novo e díxolle: “Nolos dous temos dereito a ir sentados, que para iso paghámolo billete, que vaia de pé quen non o paghou”. Nunca un momento de tensión en verdade se podía acariñar como aquel, tanto que os gardas mandaron parar o autobús, devolvéronnos os cartos do billete e nos obligaron a baixar do mesmo. Meu avó cun semblante moi marqués, baixou, mirou para min e díxome:”Nos non chegharemos meu fillo, pero eles tampouco”. Fitou cara eles con mirada desafiante e cando empezaba a andar o autobús, cos gardas ainda mirando para nos, púxose teso, man levantada, boina o estilo Che, pantalón e botas raidas, cabicha de lado e iniciou o que podería ser os principios do karaoke: “Cara al sol con la camisa chea de mieeerda, que tú pusiste ghuarro aller”…meu pai con apenas oito anos votouse as manciñas á cabeza e foi baixando chisco a chisco a boina ate deixala a altura dos ollos para mirar o que ía pasar e como non, os gardas mandaron parar o autobús e foron correndo detrás de meu avó. Non deron con el e perderon o autobús. Unha hora despois, meu pai seguía agardando onde parara o autobús, cun pauiño facendo de cabicha, tentando por a boina de lado, a roupa e calzado roido se lle supuña xa que a pobreza e a moda nunca foron da man por moito que Tommy Hillfinger rache os pantalóns, e asubiando, para rebelarse mais desde a sombra , a cancionciña cando apareceu na parada o meu avó, xa cas compras feitas do que íamos a mercar, para collermos o autobús de volta:”Ves meu fillo, ás veces non sei porque critico tanto a Franco, xa que cos mesmos cartos collemos o autobús de ida e de volta (ha, ha, ha)”. Había que velos os dous no autobús de volta! Boina de lado e con cadansúa cabicha na parte esquerda nos beizos, unha de verdade e outra de pau, pai e fillo, con ar de Almirante que acaba de gañar a maior das batallas que o mundo coñeceu, a liberdade, polo menos a súa liberdade.

Pasou o tempo e xa morrera o dictador, meu abó entrou á taberna a comprar tabaco, somentes ía mercar tabaco, de verdade, el xura que somentes ía buscar tabaco de picadura, mais o tabaco tivo a peor dos infortunios, o de xuntar a necesidade de nicotina do meu avó cunha parexa da garda civil que alí fora a tomar unha taza viño. O taberneiro vendo a situación apurou en servirlle o tabaco, pero xa era tarde, xa tiña a mirada fixa na parexa, xa estaba asubiando o “cara al sol”, xa estaba dibuxando o seu perfil tinto, puño arriba, pito encendido, a boina o estilo Ché e collendo un peso ca cara de Franco díxo:“Cóbralle aí o defunto”(ha,ha,ha)..e outra vez a escapar bulindo a fume de carozo da benemérita, a derradeira vez, polo menos que me contaran, cando menos para el, seica para outros…

A voz desde a barreira

Bieito¡ Bieitiño¡ Meu Bieito¡. Soaba unha voz de muller rachada de anguria, pena e desesperación.
En Palmeira existía hasta non hai moito unha barreira desde a cal as mulleres chamaban os seus fillos, era moi curiosa, non se sabe ben o porqué pero estiveras onde estiveras podías escoitala. A barreira era un precipicio de aproximadamente tres metros (agora desde que fixeron o recheo apenas chega o metro e medio), que ía dar a praia, situada entre duas casotiñas, que viñan sendo pequenos alboios nos que se gardaba de todo, desde animais, galiñas e porcos principalmente, ate toda clase de aperos tanto de labranza como de pesca, incluso chegou a vivir xente dentro delas. Cando eramos pequenos xuntábanse todalas nais da Arrochela para chamarnos e nos, pequenos demos metidos en calquer recuncho do pobo, oiámolas e corríamos para a casa a fume de carozo.
Bieito¡ Bieitiño¡ Mue Bieito¡
Unha vez atopamos a un vello, ca camisa por fora, que nos contou a lenda da voz da barreira. Xuntámonos o redor del expectantes e escomenzou a contar a historia: Aló polo 1940, había unha muller chamada Maruxa, fermosa como ninguna, moreniña con grandes ollos verdes, que tivo a sorte de ter un miniño e mala sorte de que lle morrera o marido tres días antes de nacer. O miniño chamábase Bieito e era a sua razón para vivir, traballaba de sol a sol para que a Bieitiño non lle faltase de nada, era unha nai como poucas, desvivíase polo seu filliño. Bieito non era un rapaz malo, todo o contrario, era moi bó pero como case todolos rapaces, un pouco fedello, un chisquiño traveso. Unha vez el e dous amigos máis con so once anos, colleron unha dorna do peirao e foron dar unha volta con ela ate a illa da Tixosa. Nese mesmo intre, cambiou o vento, entrou unha tormenta e escomenzou a subir unha forte oleaxe que os mandaba cada vez máis lonxe da Praia. Empezaron a gritar para que alguén os fose buscar, pero non había ninguén que os poidese escoitar…tres días despois apareceron os corpo de dous dos rapaces nunha praia da Illa da Arousa, pero non Bieito, ni a embarcación, mais pouca esperanza había xa para el. Maruxa cando se enterou da noticia toleou, foi para a barreira e escomenzou a chamar a Bieito:
Bieito¡ Bieitiño¡ Meu Bieito¡ .- Os gritos eran cada vez máis desgarradores.
Estivo tres días e tres noites seguidas, baixo a chuvia e os relámpagos, chamando ó seu fillo desde a barreira, a xente ía buscala para que volverá para a casa, que era unha pena pero que Bieito xa non ía volver, pero Maruxa tiña a loucura ou a fé, non se sabe ben, que chamando desde a barreira, Bieito oiríaa e voltaría con ela. Os tres días Maruxa morreu, caeu abatida por un raio caeu ó chan e rolou ate caer pola barreira, onde ó chegar dou ca sua fermosa face contra unha pedra, desnucándose e chamándo co seu derradeiro alento o seu filliño.
Bieito¡ Bieitiño¡ Meu..¡
Os catro días apareceu a dorna con Bieito acurrucado dentro dunha das bancadas tapado con redes, cheo de frío, pero vivo. Unha vez máis, ainda que tarde a barreira seguía cumprindo co seu traballo. Desde entonces nas noites de tormenta cando un raio cae cerca da barreira podese adivinar a figura dunha muller morena con grandes ollos verdes, fermosa como ningunha, que cunha voz desgarrada segue buscando ó seu fillo:: “Bieito¡ Bieitiño¡ Meu Bieito¡, que ninguén sabe quen é…agás eu.
O señor Bieito, ca sua enrugada cariña, empapadiña de bágoas, ca sua camisa por fora e a sua pena por dentro, levantouse e encarando a barreira berrou:
Nai¡ Naiciña¡ Miña nai¡

CARMELA

CARMELA
Foi una desas mulleres que non pudo facer a sua vida, a pesares de ser ben fermosa en moitos sensos, por ter que marchar para darlle de comer ós seus país. Foise a Madrid a traballar de muller de servicio, en fin, naqueles tempos chamábanlle de criada ou sirvienta, o cal era máis axeitado ou polo menos máis axustado á realidade pois en troques dos extintos señores feudais apareceron os novos ricos que eran case peores. Unha vez morreron os país voltou para a sua casa, que xa nunca abandonaría ate a sua morte. Era unha muller de forte carácter, ainda que rezumaba bondade por tódolos poros da sua pel, polo que era querida e respetada por tódolos vecinos, rexeitaba a inxustiza, ainda a pesares de que a inxustiza a estivo acompañando a maior parte da sua vida. Neste senso vouvos contar a historia que dela ouvin e que non sei que daría por vivila in situ. Por certo aló donde te atopes, quero que sepas que na miña casa, antes a túa, será haberá un oco para ti como ti sempre o tivestes para nos, por sempre grazas.
Alá polo 1950 existía en Galiza a figura do paneiro. O paneiro non tiña nada que ver co pan, senon cos panos. Era o que ía vendendo os retais polos pobos, este en cuestión, foi o que nos tocara en Palmeira, que lonxe de ter a humildade do que vende polos camiños, tiña a fachenda do que che perdoa a vida, cecais os principios do Corte Inglés …ate que chegaba a porta de Carmela. Ai! Haí daba en oso. Para chegar ate alí baixaba pola Rua do Espiño ate dobrar a dereita para encauzar a Rua do Medio e caseque o final no número séis achábase a casa da nosa protagonista. Carmela sempre rifaba con el:
- E logho canto pides por esa retal dourado?.
- Son cinco pesos.
- Cómo? é dourado ou é de ouro?.Ti toleaches, levas dous e xa vas pagho, ladrón do carallo, que aquí somos xente humilde pero non parvos.
- Non , por dous non cho podo deixar, senon perdo eu cartos.
- Pois logho vaite, xa volverás e despois heichos de dar ou non.
- Como moito catro e xa non lle ghano nada.
- Que te vaias, que agora xa non cho quero nin reghalado.
Cousas do destiño, ou non, o paneiro volvía como os cans asustados, co rabo entre as pernas, e petaba na porta de Carmela:
- Mira, vas ter sorte muller, xa é o último que me queda por vender así que valo levar polos dous pesos.
- Aghora non sei si cho quero- decíalle dándolle os dous pesos cunha man e arrincándolle o anaco de tela ca outra.
Desde esa, a maior parte dos vecinos dábanlle os cartos a Carmela para que lle mercase as telas, pola outra banda o paneiro cada vez que encaraba a Rua do Medio, xa ía con medo, percurando non parar moito cando vía que saía do número séis a sua dona.
Carmela tivo que marchar a Santiago a coidar no hospital a unha tía súa que tiña segundo os pseudomédicos unha enfermedade rarísima, semellante o aire do morto, estaba completamente esblancuxada, desnutrida, roída pola fame, destrozada polas andraxes da vida miserenta e escrava, pero xustificábase mellor polo aire do morto, quizáis cerrando os ollos á realidade ésta troca ate converterse nun paraíso, ou eso debían coidar eles.
O voltar para a casa, unha das veciñas, posiblemente a máis probe da rua, foille ensinar un retal que mercara cos aforros que lle quedaran despois de pasar penurias e traballo arreo para poder facerlle un vestidiño á sua pequena que xa non tiña case roupa que por:
- Mira Carmela, que retal dourado merquei onte para facerlle un vestidiño a Maruxiña.
- Ai! E máis é como o meu, pero non te preocupes que eu troco por outro e listo, de feito é unha cor máis para un meniña que para min. E canto che costou?.
- Costoume séis pesos.
- Canto? Séis pesos? Pois a min cobroume dous.
A veciña, derrubouse, e caendo de xoenllos o chan escomenzou a chorar, pois só ela sabía as que penas que pasara para poder mercar o retal, para que encima se aproveitaran dela desa maneira, non en van hai o dito: sempre chove na casa do probe. Carmela o vela tan triste e avergoñada, agarrouna do brazo, levantouna e dixo:
- Non chores, que mañá ten que pasar por aquí.
Ó día seguinte, o paneiro coma sempre baixou pola Rua do Espiño, torceu a dereita, e ainda non rematara de encarar a Rua do Medio, cando na parte da abaixo, do número séis, saia Carmela. Quedou parado, non sei si foi a intensidade da mirada dela ou os remorxos polo que fixera, pero fíxose un silenzo tan incómodo como espeso, que soio rachou Carmela:
-Aaaah, ladrón do carallo, a ti quería eu verche…
Non fixo falla nin unha verba máis, nunca unha tormenta cuspíu un raio tan rápido como o paneiro soltou os catro pesos. Nunca os xuices e avogados crebaron unha inxustiza en tan pouco tempo e de maneira tan tallante como a nosa heroína. Ogallá o mundo se enchera de Carmelas e non de falsos coidadores da xustiza para que os paneiros deste mundo, que hai moitos e de moitas crases, non se saian sempre ca súa cando de exprotar ós débiles tratan.

GALIZA FEDELLA III (E ainda segue sendo o seu irmanciño)

GALIZA FEDELLA III
Noutrora, neste mesmo tempo do que andábamos a falar, o señoritismo xa pasara dos agros ó mar, e as novas crases medias eran se cadra menos aturables que as de máis enriba. Non por nada alguén escribiu o refrán de “nin pidas a quen pideu, nin sirvas a quen sirveu”, así e todo, a sorna neste país alcanza a sua expresión máxima nas xentes máis cativeiras ou polo menos así os miran os que non se decatan de que eles, e só eles, perseguidos, marxinados, exprotados e sen máis estudos que os que o traballo a reo e a vida escrava lles daba, fixeron perdurar no tempo esta nosa lingoa, grazas a todos eles e sen máis imos co conto.

E AINDA SEGUE SENDO CAPITÁN
Esta é a historia de Xosé, mariñeiro de profesión, traballador e bó bebedor, perdidamente enamorado da sua muller. Estaba este Xosé enrolado no “ROSIÑA III”, un mariñeiroque xa fora ó peixe espada nas Illas Azores, no verán e ó atún en Sudamérica, e agora en Terranova o bacallau. Tiña bandeira de conveniencia, para evadir toda crase de impostos , debía ser dos poucos (ha,ha,ha) que había así. Era o barco máis desarroupado, máis remendado e máis inseguro que había no Atlántico, ainda así e todo, o Capitán xuraba que era un barco moi mariñeiro, malia os cartos que lle tiña que arrear o Armador ós das inspeccións do traballo para poderen sair con el.
Pois este era o noso case protanista, polo menos o antagonista da nosa historia, era Pesca nos barcos do bacallau, dos que ían ó Canadá ou a Noruega. Gorentaba este personaxe de cazar as pombiñas cunha escopeta, desas parecidas as do tiro, pero sen a mira desviada. Este señorito tiña a mala costume cando navegaba ate a praia onde pescaba, de por a calquer mariñeiro que el consideraba que non estaba facendo nada, a libertar paxariños, metidos nunha xaula, para probar a sua puntería. Mais cando non atinaba con eles enfadábase como un cativo de oito anos cando lle quitan o seu xoguete preferido e pagábaas co coitado que liberdara as pombas, encomendándolle as tarefas máis duras, inventando traballos inexistentes, manciñandoo como persoa e como traballador ate ponto de pedir a baixa na empresa ó rematar a marea, que si xa en por ela era longa dabondo, a ruindade deste bipedestante animaliño, facía que semellase interminable para o que o tiña que sufrir e mesmo para os seus compañeiros que non daban feito para axudarlle por moito que tentaban arroupalo entre todos. E isto pasaba tódalas mareas, porque si ben pescando non valía moito, como persoa non valía nada e como tirador menos, era pésimo a pesares de disparar cunha escopeta da que se fachendaba decindo que era a mellor e máis cara do mercado, que prácticamente dispara soa..mellor nos iría a todos se eso fose certo-pensou Xosé.
Pero houbo unha marea na que lle tocou a desagradable tarefa de darlle a falsa liberdade as inocentes pombiñas a un rapaciño de trece anos que alí embarcou, escapando da fame. Este era Xanciño, un rapaz moi bó, moi traballador, moi tímido que enseguidiña calou entre a ruda e nobre xente mariñeira, todos lle chamaban meu irmanciño, por que a todos mirando cara el lles recordaba ós seus comezos, cando eles tamén eran “Xanciños”.

O Pesca, namentras ían na ruta, chamou a Xanciño á ponte de goberno, e mandoulle ir buscar os paxaros para soltalos. Xanciño que xa oira as maneiras deste energúmeno, foi con medo en busca das aves. Xosé, atopouno ca xaula na man, chorando e tremendo co medo e preguntoulle:
- Onde vas ca xaula?
- Tocoume a min- dixo con bágoas nos ollos-, a ver si acerta este fillo de puta.
- Por iso non chores meu irmanciño, que hoxe vounas liberar eu contigo, dame eso a min e non te preocupes, que el terá máis poder, máis rango, máis cartos, pero nos somos dous a pensar, e lonxe de chorar, hoxe has de rir.
- Agradézocho Xosé, pero non quero que quedes mancado pola miña culpa.
- Que non te preocupes-dixo chiscándolle un ollo a Xanciño- que a soberbia desta xente é tan cega como a sua puntería.
E alá foron os dous para a proa a darlle a liberdade de conveniencia, ás pombiñas de conveniencia, co Pesca de conveniencia no barco de Bandeira con máis inconvintes que endexamáis cruzara os mares.
Dixo Xosé:
- Capitán, escomenzamos a liberalas- dixo Xosé.
- Sí, que xa estou preparado.
- Xanciño- dixo en voz baixa- ti vaimas pasando de maneira que non as vexa.
Xanciño colleu a a primeira pomba ainda mergullado no medo e nas bágoas e doulla a Xosé. Xosé retorceulle o pescozo e tirouna o ar para que o señorito disparase…oieuse o estalido e o silbido do disparo que non pasou nen sequera preto da pomba, pero que como xa estaba morta, caiu fulminada ó mar para regocixo do nefasto antagonista.
- Vedes que puntería teño, son ou non son o mellor do mundo disparando Xosé?.
- Si oh, xa non se fala doutra cousa neste mundiño da pesca que da sua puntería.
Xanciño, agachou a cabeza e tapando a boca ca man, rieuse silandeiramente por fora, mentres escachaba de risa por dentro.
- Veña, veña Xosé, votade outra.

A xogada era a mesma, e de cada vez que disparaba, alongábase máis nos seus comentarios, vanagloriándose do seu esprito de gran cazador, e canto máis falaba máis se ría Xanciño. Xosé sorrieulle e doulle un abrazo como o dun pai a un fillo, a pesares de non ter ningún por mor da enfermedade que a muller da súa vida, a sua princesiña como el acostumba chamarlle sufría.

Pasou moito tempo desde aquelo, xa Xanciño era un home feito e dereito, que mercara o seu propio barco e foi para unha taberna donde tiñan costume de reunirse os mariñeiros. A Xosé a vida non lle sorrira nada, morrera a sua princesiña, e por riba atopábase pedíndolle, que digo pedíndolle, supricándolle traballo o miserento do Capitán cazapombas que lle gritaba diante de todo o bar:
- Como che vou a dar traballo, se eres o peor mariñeiro de toda a pesca, ademáis xa estás moi vello.
Xanciño, foi cara el, había moito tempo que non o veía e correu para abrazalo:
- Meu pai, non lle fagas contas a este merdento, ti veste a traballar conmigo, faime falta alguén de confianza e que sepa de verdade o que é o mar.
O Capitán ofendido díxolle a Xan:
- Así, con esta crase de xente endexamáis che irá ben a empresa, faime caso que eu teño un título de Capitán, sabes por que o teño?.
Xan mirouno de arriba abaixo, chiscoulle un ollo a Xosé e botando unha gargallada díxolle:
- Sí home, si que o sei…pola puntería (ha,ha,ha,ha).
Agora o que reía era Xosé, que marchou co seu irmanciño a surcar de novo os mares, alén dos cazapombas.

Por desgraza quedan moitos cazapombas neste noso país, que achan en disparar onde atopan debilidade unha maneira de sentirse superiores, por sorte moitas veces erran eses disparos. Mágoa que este mundo non se encha de Xanciños, mais que se anden con ollo que cada día somos máis....

GALICIA FEDELLA II (E a primeira vez que vin...)

Mil demos non saberían expricar o porque desta nosa forma de ser, nen tan siquera da nosa maneira de non ser, decían nunha coñecida película: “cando crees que os estas fodendo, eles estanche fodendo a tí”, pode ser outra seira de redimir as nosas inquedanzas, os nosos anceios, ou simplemente ese sentido da supervivencia que nos dou o tempo da fame. Non trato con isto de xustificar todo o que se faga no nome da mesma, nin moito menos, agás cando os que pasan fame son os teus fillos, a túa xente, namentras ós que lle roubes non sexan os teus veciños que a moi duras penas logran cumprir esa necesidade básica. Nunha Galiza, envolta no tempo da postguerra, contábanos unha muller de máis de noventa anos que nos atendía nun bar a historia que deseguido vos vou relatar, que mentras nos ía narrando o que ela vivíu saían nas noticias que o goberno ía crear unha lei para que se aprazase a xubilación ate os setenta anos…parou un intre, mirou cara a televisión, fitou cara nos e dixo: “a ver como fagho eu aghora para cheghar a eles, ghopinhos” e votou a rir (ha, ha, ha)… demasiado galega ate para min.

E a primeira vez que vin…
E a primeira vez que vin un mercedes furado por unha escopeta de sal….
Era unha parella desas que veñen de fora, dos que dín: “que bonito es Galicia, lástima que su gente sea tan atrasada”, namentras ensuxan os nosos montes, as nosas praias, en fin, a nosa natureza con toda crase de basura que eran capaces de xenerar. Non ían tiralas a unha papelera, porque para iso xa estaban os atrasados do pobo, e só eles, no mes que viñan a pasar o vran a Sanxenxo, facían que comeramos quentes o resto do ano ou eso creían eles, e nos ensinaran o que era a vida de verdade, como se inventaran eles a Universidade de Santiago, ou o Windows, ou o tratamento para o cancro, senon todo o contrario, foron e siguen sendo o cancro de Galiza, non respetando a nosa natureza, encarecendo a vivenda e facéndose cas empresas e a enerxía que esta nosa nazón produce… mais iso non cabe neste conto, quizais nun posterior, cando o meu coñecemento poda rubirlle un chisquiño entre os tobillos e a rodilla, do libro que mellor exprica a realidade galega, do mellor dos galeguistas, da figura que mellor nos representa…por suposto falo de SEMPRE EN GALIZA de Daniel Afonso Rodríguez Castelao, namentras, só tratarei de facer chegar a vos a sabeduría da nosa xente. Pois estaba a nosa parella de veraneantes pola Galiza rural de Ardán (localidade de Pontevedra), cando de súpeto viron un home que estaba nunha leira apañando sacos de patacas e meténdoos nunha furgoneta:
- Cari, podríamos comprarle un par de sacos para nosotros, seguro que se los quitamos por dos duros a estos aldeanos.
- No me parece bien que nos aprovechemos de su ignorancia, pero…que caray, también ellos nos cobran bien los “cafeses” en Sangenjo.
O macho Alfa desta parella dirixiuse ó labrego e díxolle:
- Hola, mira, queríamos comprarte dos sacos de patatas ¿Cuánto valen?.
- Mire, valer valer, valen máis do que vostedes poden pagar, pero por 50 pesos cada un poden levalos.
Fitaron un cara o outro e en voz baixa para que o noso labrego non os escoitasen namentras tiñan a seguinte conversa:
- Ah, que barato es, pero estos gallegos son muy ignorantes, seguro que si le ofrecemos menos, nos lo deja a la mitad de precio.
- Fijo que sí, cari, déjame a mí, ya verás como lo engaño.
O home seguía enchendo a furgoneta cos sacos de patacas cando notou como se volvían a dirixir a el aquela parella de fora:
- Mira, señor, nos parece un poco caro, y además no tenemos más que setenta “pesos” como le llamais aquí, así que si los quieres, nos tienes que vender las patatas por ese precio.
O labrego mirou cara eles, asentou ca cabeza, colleu os cartos e díxolle:
- Ahí as tendes, collédeas.- Colleu os cartos, subeu a furgoneta e dispuxose a acendela para marchar.
- Mira, perdona, porque te vas tan aprisa, ¿no tienes tienes miedo a que en vez de coger dos sacos cojamos tres o más?.
- Mirade, collede os que queirades, eu teño que marchar.
- ¿Qué dijo cari?.
- Yo que sé, alguna tontería de estos ignorantes.
De súpeto escoitouse un berro dalguén que corría cara a eles cunha escopeta:
Me cagho na cona que vos pariu, ladróns do carallo, fillos de puta¡.- Era o dono da leira, que escomenzou a dispararlle con balas de sal, que non matan, pero firen os orgullos, curan as soberbias e malpoucan os vehículos.
E a primeira vez que vin un mercedes …

GALIZA FEDELLA I (E ANDA A SERVIR.- tricontoloxía)

Disque somos un pobo que non se sabe si subimos ou baixamos, se imos ou se vamos, quizais teñamos a sabedoría dos que unha vez foron perseguidos, humillados, explotados dentro e fora das nosas fronteiras, crebados lingüística-mente, polo que tratamos de non dar pistas de onde achar as nosas debilidades para non poñerllo doado os que trataron de facelo e que aínda seguen, agochados na máscara política e de igualdade, para tratar de reventar todo o traballo que de reo tiveron os nosos antepasados, para eles e sobre de todo no nome deles, vai dedicada esta nova tricontoloxía

I
E ANDA A SERVIR….
Carmela era una muller intelixente, desas que só a falla de escola fixeron que rematara os seus días servindo na casa do señorito. Iso si, o seu traballo tomábao en serio, como o mellor traballo do mundo, non en vano é tan importante neste mundo ter un bo avogado como un bo camareiro. Pois ela era a mellor serventa do mundo, escomenzou con tan só nove anos, e agora xa tiña setenta, e despois de pasar dúas xeracións de exprotadores na súa carne, con toda a dignidade que che da o traballo ben feito, recoñecido e recompensado pasou a servir á neta da primeira señorita, como se acostumaba a chamar naquel tempo, ou Doña Sinda, a pesares de basar o seu rango na vida na desviación proxeneta do seu marido que achou na súa necesidade de comer, o remedio rastreiro as súas necesidades sexuais, o que definiu Castelao na súa obra “OS VELLOS NON DEBEN NAMORARSE”, máis o que se definiría como vello verde, pasou a ser namoramento só por mor dos cartos… semella como a exprotación infantil que tanto aborrezo, pero parece ser que si o meniño canta e actúa non é, pero si traballa recollendo cartóns para poder saír da fame, entón si, entón é exprotación infantil, e inflúe na seu percorrer como meniño, o outro…seica non…
En fin, Carmela levaba toda a súa vida facendo a súa laboura como serventa sen ningunha tara, sen ningún reproche ate que chegou ela…a nova señorita.
- CARMEN¡ Los platos no están lo suficientemente limpios, hay que limpiarlos mejor.
Carmela, que era una muller de gorentaba de facer a súa laboura o mellor posible, porque para ela facer ben o seu traballo era importante, relimpou os pratos dúas e tres veces, pero a cantiga sempre era a mesma:
- CARMEN¡ Los platos no están lo suficientemente limpios, hay que limpiarlos mejor.
Carmela foi ó río das augas máis mornas e fregou con area da Praia os devanditos pratos, secounos ca la do único traxe que ela mesma tiña para os días de festa e prantounos na mesa co máis grande dos cariños, e tivo que escoitar:
- CARMEN¡ Los platos no están lo suficientemente limpios, hay que limpiarlos mejor.
Carmen xa estaba desesperada, e non sabía que facer para ter aqueles pratos, que nin de fábrica saíran tan brancos, o suficientemente inmaculados para que a señorita non lle puxera tara, e…mexoulle enriba deles.
O rematar volveullos a por na mesa na que estaba co seu home vello e cos vellos amigos que tiña, e díxolle:
- Vés Carmen, así sí que están bien, que le hiciste.
A señora Carmela fitou cara ela e coa habilidade que nos dá a sorna desta terra díxolle:
- Era falta de auga quente, señorita (hahaha).
Xente intelixente, xente valente, só así se entende que só eles, os nosos labregos, os nosos mariñeiros, os nosos escravos, foron quen de perpetuar esta nosa lingua.

BOLBORETAS MORTAS

Falaba el só, ou non, naquela cova, que nin a luz do día chegaba a iluminala, por riba cando subía a marea enchíase de auga, deixando sómente un furado na parte traseira que seguía quedando en seco facendo de cama e de miradoiro, todo á vez, e malia que estaba case todo ocupado por dous estraños vultos, deixaba o sitio suficiente para o noso protagonista:
- Estaba tolo dicían, estaba tolo …e máis un carallo¡
- Estaba tolo, dicíano os médicos e as enfermeiras daquel psiquiátrico.
- Está tolo, está tolo, dicían os sisados sómente porque decidín vivir con elas.
- Saqueinas das gaiolas que constrúen os humanos para enterrar os seus seres queridos, os seus seres queridos¡…e o tolo sigo sendo eu (ha,ha,ha).
- E si estou tolo, que? Quen non ía tolear vendo como desangraban as súas bolboretiñas; como alguén lles arrincaba xa para sempre a súa capacidade de voar libres.

A marea estaba baixa, e fora oíase o rosmar da xente. Era un día tristeiro, dos que sementan depresións na atmosfera e na alma da xente, día escuro dun inverno chuvioso por máis, de maneira que só andaban nas rúas os que trataban de atopar ó noso tolo da cova por máis que no seu interior sentisen que non debía facelo, porque, quen eran eles para xulgalo, quizais a liña entre estar ben ou tolear era máis frouxiña, máis cativa do que coidamos, sómente fai falla algunha desgraza que por mor do infortunio ou da ruindade dalgunha xente se podía producir, emporiso que a búsqueda era constante pero non moi a fondo.

O tolo, seguía falando case que só na cova, case que nu de roupa e de conciencia, case que famento de comida e cariño, case carente de sentido aínda que ca xenial xesticulación e a expresividade de ollos que a loucura magnifica ate case deformar as faces:
- Miñas bolboretiñas, miñas bolboretiñas, xa ninguén volverá a facervos dano.
- Maldito fillo de puta, has de apodrecer antes que elas, porque a ti, a ti non hai amor no mundo que se saque do nicho….fillo de puta.
- Coidabas que te ías librar por ser o fillo do señorito…e máis unha merda, vos tamén sangrades cabróns, incluso máis que os pobres que só nos temos os uns os outros.
- E eu só tiña a elas, as miñas bolboretiñas..non che chegou con abusar delas, con mexarlles por riba, por deixar que a bolboreta nai tivese que ver como lle facíalles tamén iso á bolboreta filla e como a matábades, para finalmente matar tamén a ela para que non che puidesen denunciar.
- Peor foi ter que oír no estrado que o xuíz che daba a liberdade por encontrarte nun estado alterado cunha perda da consciencia por mor dun medicamento que dis que tomabas, despois de escoitar todo o que fixestes con elas.
- Pero non contabas que onde se perde a xustiza e os xuíces estaba eu, que sen mediar máis que o tempo necesario para atravesar a liña distancia-temporal entre o ditame do xuíz e a separación que entre nos había, degoleiche á vista de tódolos que encheran de cartos a xustiza para que ésta mirara para o outro lado.
- (ha ha ha) Só a morte e común para ricos e para pobres, sentín como perdíalo alento igual que as miñas bolboretiñas, vin como os teus ollos que antes ollábanme por riba do ombro, agora pedían compaixón…e máis unha merda¡ si de algo me arrepinto e de que sufriras tan pouco, só agardo que o demo remate o traballo que eu só comencei.
- Por iso foi que me enviaron a aquel psiquiátrico, por abrazarche e mirarche ós ollos co mellor dos meus sorrisos namentres te desangrabas.

Naquel psiquiátrico obrigábanme a ler, como parte da miña terapia e déronme un libro dos antigos pobos celtas. Un deses pobos tiñan o costume de embalsamar o corpo dos seus defuntos para conserva-los por si algunha vez as súas almas decidían reencarnarse en eles mesmos, explicando con todo detalle a composición dunha poción utilizada, polo que decidín fabricala. Unha noite máis escura que os mesmo inferno, achei a maneira de escapar e fun desenterrar á miña muller e máis á miña filliña, embalsameinas e acochámonos os tres nesta cova na que agora estou:
- Sei que pensades que son un tolo por querer estar con elas.
- Non digo que non teñades razón, pero tódalas noites deitome o carón delas e sego sentindo o calor, o cariño e ate o agradecemento por non deixalas apodrecer naquel nicho.
Desde entón todo o mundo anda a miña procura, sen darse conta que estou naquela cova, xusto debaixo dos seus pes, e aínda así non son capaces de atoparme. Xa é tarde, e como tódalas noite súbome enriba do furado, doulle dous bicos ás miñas bolboretiñas e durmo ó seu carón ..pero esa mesma noite tiven un soño extraño: soñei que os seus corpos encoirados por mor da poción abríanse como crisálidas e dentro delas saían outra vez vivas as miñas bolboretiñas e namentres me bicaban…despertei.
- Que merda fago aquí, outra vez neste psiquiátrico.
- Xa me atoparon de novo este fato de cabróns insensibles.
- Si me atoparon a min, tamén as atoparon a elas, que fixestes con elas, cabróns.

Volvo a derrubarme, volvo a chorar, de pena, de rabia, de noxo…non sei ben de que, pero o certo e que as bágoas ademais de limparme a cara tamén me empezaron a limpar a mente, a liberarme dos azos da tristura, deixando de ter compaixón de min mesmo, e pensar en escapar para buscar ás miñas bolboretiñas. Collín un coitelo da cociña daquel hospital e cal fillos de señoritos empecei a matar a todo aquel que trataba de pararme ate chegar finalmente fora. Aproveitando a escuridade da noite, corrín cara a cova e case como se escoitase un enfeitizado canto de nereida chamándome, tireime ó mar, xa que a marea estaba chea, e metinme dentro dela…pero non estaban:
- (ha ha ha) Non foi un soño, non foi un soño, as miñas bolboretas voan de novo, e despois dicían que estaba tolo (ha ha ha). Esa noite a marea subiu máis que nunca naquela cova, ate afogar a súa risa, a súa vida pero non o seu soño.